اسقاط خودروهای فرسوده و محدودیت خودروهای درون‌سوز
فشار زمان بر اسقاط خودروهای فرسوده و اعمال محدودیت برای خودروهای درون‌سوز به نقطه‌ای رسیده که دیگر انتخاب نیست، بلکه ضرورت است. با بیش از ۱۳ میلیون وسیله نقلیه فرسوده، آلودگی بی‌سابقه هوای کلان‌شهرها و هزینه یارانه سوخت که از مرز ۲۱۰۰ هزار میلیارد تومان گذشته، تصمیم فوری برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، آینده اقتصاد، سلامت و محیط‌زیست کشور را تعیین می‌کند.
به گزارش خودران، در سال‌های اخیر واقعیت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی ایران هشدار می‌دهند که دوران مماشات با ناوگان فرسوده کشور به پایان رسیده است. آلودگی هوا در کلان‌شهرها به بالاترین سطح چند دهه گذشته رسیده، مصرف سوخت از هر استاندارد جهانی عبور کرده و مرگ‌ومیر ناشی از نقص فنی خودروهای پیر بی‌صدا رو به افزایش است.
امروز، «اسقاط وسایل فرسوده» دیگر یک پیشنهاد کارشناسی نیست؛ خط مقدم دفاع ایران در برابر بحران‌های آینده به‌حساب می‌آید.
دولت، وزارت صمت، مجلس، پلیس و شهرداری‌ها هر کدام بخشی از این پازل را در اختیار دارند، اما تصویر کامل زمانی شکل می‌گیرد که روند اسقاط از رخوت و بروکراسی فرسایشی فاصله گرفته و به سازوکاری الزام‌آور و شفاف تبدیل شود.
بحران شهرها و ناوگان پیر کشور
ایران امروز با بیش از ۱۳ میلیون وسیله نقلیه فرسوده روبه‌روست؛ رقمی فراتر از کل خودروهای موجود در برخی کشورهای اروپایی. این ناوگان فرسوده عامل اصلی آلودگی شدید هوا، مصرف بالای سوخت و فرسایش بودجه عمومی است.
بنا بر داده‌های رسمی، هزینه یارانه سوخت در سال ۱۴۰۴ از مرز ۲۱۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده؛ رقمی برابر با تأمین هزاران اتوبوس و خطوط متروی جدید، اما در حال سوختن در اگزوز خودروهای پیر.
هزینه‌های انسانی و زیست‌محیطی
مشکل خودروهای فرسوده فقط اقتصادی نیست؛ وجه انسانی آن هولناک است. آمارها نشان می‌دهد روزانه حداقل چهار نفر فقط به دلیل نقص فنی خودروهای فرسوده جان خود را از دست می‌دهند. آلودگی هوا سالانه هزاران قربانی می‌گیرد و بیماری‌های قلبی و تنفسی را به مرز بحرانی رسانده است.
چرا محدودیت خودروهای درون‌سوز اجتناب‌ناپذیر است؟
جهان با سرعتی خیره‌کننده به سمت خودروهای برقی، هیبریدی و حمل‌ونقل اشتراکی پیش می‌رود؛ اما ایران همچنان بر شانه موتورهای بنزینی فرسوده تکیه دارد.
از دست رفتن بخش عظیمی از یارانه سوخت، فرسایش اقتصاد شهری، کاهش کیفیت زندگی و بحران سلامت، همگی نشان می‌دهند که اعمال محدودیت برای خودروهای درون‌سوز و اسقاط وسایل فرسوده باید هم‌زمان اجرا شوند.
دو اقدام هم‌زمان:
- اعمال محدودیت‌های هوشمند برای خودروهای درون‌سوز
- تسریع در اجرای طرح اسقاط وسایل نقلیه فرسوده
این دو مرحله دو بال یک سیاست ملی هستند که یکی بدون دیگری معنا ندارد.
شکست‌های ۲۵ ساله در اجرای اسقاط
طی بیش از دو دهه گذشته، قوانین اسقاط بارها تصویب شده، اما اغلب روی کاغذ باقی مانده‌اند. خودروسازان از ارائه گواهی اسقاط خودداری کرده‌اند، مراکز اسقاط توان پذیرش کافی ندارند و اختلاف میان وزارتخانه‌ها مانع از یکپارچگی در اجرا شده است.
بزرگ‌ترین مانع اما نبود اراده سیاسی قاطع برای اجرای کامل و “اجباری” این طرح است.
راهکارهای عملی برای خروج از بحران
برای نوسازی ناوگان عمومی و شهری، دولت می‌تواند به‌سرعت چند اقدام را آغاز کند:
- برقی یا هیبریدی شدن تمام تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها درون و برون‌شهری؛
- جایگزینی اتوبوس‌های شهری با نسخه برقی یا دوگانه‌سوز؛
- توقیف اجباری ناوگان فرسوده و تأمین خودروهای جدید با اقساط بلندمدت؛
- و مشارکت شرکت‌های حمل‌ونقل در رعایت استانداردهای زیست‌محیطی.
اجرای این سیاست‌ها ضمن کاهش مصرف سوخت، آلودگی و هزینه درمان، باعث کاهش ۴۰ درصدی مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا و کاهش ۶۰ درصدی تصادفات ناشی از نقص فنی خودروها می‌شود.
