صدای تق از ناحیه میللنگ؛ هشدار سرد موتور
در روزهای سرد که دمای هوا کاهش مییابد، بسیاری از خودروها در لحظهی استارت اولیه با صدایی شبیه «تق تق» از ناحیهی پایین موتور روبهرو میشوند. این پدیده که در مهندسی موتور با عنوان لقی پیستون در سیلندر شناخته میشود، نشاندهندهی فاصلهی غیرعادی بین دیوارهی سیلندر و پیستون است؛ اما در سرمای هوا میتواند رفتاری موقتی و طبیعی باشد. تشخیص تفاوت میان صدای گذرا و خرابی واقعی، رمز جلوگیری از هزینههای سنگین تعمیرات است.
لقی پیستون در سیلندر چیست؟
به گزارش خودران، در موتورهای احتراق داخلی، پیستونها با تلورانس دقیقی درون سیلندر حرکت میکنند. زمانی که دمای موتور پایین است، فلزات منقبض میشوند و فاصله بین پیستون و دیوارهی سیلندر افزایش مییابد. در نتیجه، پیستون بهصورت ضربهای به جداره برخورد میکند و صدای تق تولید میکند.
پس از چند دقیقه کارکرد موتور، با افزایش دما، فلزات منبسط میشوند و این فاصله به حالت استاندارد برمیگردد؛ در نتیجه صدای تق تدریجاً ناپدید میشود. در صبحهای زمستانی یا روزهای بسیار سرد پاییزی، این رفتار شایع است و تا گرم شدن کامل موتور ادامه دارد.
تشخیص صدای طبیعی از صدای خطرناک 
برای بررسی بهتر، میتوان وضعیت صدا را براساس دمای موتور و نشانههای همراه تحلیل کرد:
| وضعیت موتور | ویژگی صدا | نتیجه فنی |
|---|---|---|
| موتور سرد، صدای تق کوتاه در چند دقیقهی نخست | طبیعی و موقتی | ناشی از انقباض فلزات |
| پس از گرم شدن کامل، صدای تق باقی میماند | غیرطبیعی و خطرناک | لقی بیش از حد بین پیستون و دیواره |
| همراهی صدای تق با افت فشار روغن یا لرزش پیشرانه | بسیار خطرناک | احتمال خرابی میللنگ یا یاتاقانها |
اثر هوای سرد بر لقی پیستون و صدای تق
کاهش دمای هوا فقط باعث انقباض فلزات نمیشود، بلکه ویسکوزیتهی روغن را نیز افزایش میدهد. روغن غلیظتر در دمای پایین دیرتر به اطراف پیستون و میللنگ میرسد، در نتیجه لحظات ابتدایی استارت، اصطکاک فلز با فلز ایجاد میشود و صدای تق شنیده میشود.
استفاده از روغنهایی با گرانروی مناسب فصل سرد، مانند 5W-30 یا 0W-20، تأثیر قابلتوجهی در کاهش این صدا دارد. رعایت توصیهی سازندهی خودرو برای انتخاب گرید روغن متناسب با دمای محیط، اصلیترین راه پیشگیری از تشدید صدای لقی پیستون در هوای سرد است.
چه زمانی صدای تق خطرناک میشود؟
اگر پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه گرم شدن موتور، صدای تق همچنان باقی بماند، احتمال فرسایش بوش سیلندر یا ساییدگی پیستون وجود دارد. این وضعیت در بلندمدت میتواند منجر به افت توان، افزایش مصرف سوخت، و در موارد شدید شکستگی یا تاببرداشتن میللنگ شود.
در موتورهای قدیمی، اگر این صدا به همراه لرزش در دورهای پایین مشاهده شود، نشانهی آغاز خرابی مکانیکی است و نیاز به بررسی فوری دارد.
راهکارهای فنی برای کاهش صدای تق در هوای سرد
- استفاده از روغن موتور با گرانروی مناسب برای فصل سرد.
- گرم کردن خودرو در حالت آرام پیش از حرکت.
- پرهیز از گاز دادن شدید تا زمانی که دمای روغن تثبیت شود.
- بررسی فاصلهی پیستون و تلورانس سیلندر در سرویسهای دورهای.
- در خودروهای با کارکرد بالا، کنترل وضعیت یاتاقانها و بوشهای میللنگ.
جمعبندی
صدای تق از ناحیهی میللنگ در هوای سرد، معمولاً نتیجهی طبیعی لقی پیستون در سیلندر و غلیظ شدن روغن است و پس از گرم شدن موتور از بین میرود. اما ادامهی این صدا در حالت گرم، نشانهی هشداردهندهی خرابی در پیستون یا میللنگ است.
در مناطق سردسیری، انتخاب درست روغن و رعایت رفتار صحیح در استارت اولیه، تنها راه جلوگیری از تبدیل یک صدای گذرا به یک مشکل جدی و پرهزینه است.