گونه خودروهای خودران میتوانند پلیس ترافیک آینده باشند؟
در آینده نزدیک، خودروهای خودران تنها وسیله نقلیه نخواهند بود، بلکه ناظران هوشمند ترافیکی خواهند شد. اتومبیلهای متصل به شبکه میتوانند با درک رفتار دیگر رانندگان، ثبت تخلف، پیشبینی تراکم و حتی تغییر جریان عبور و مرور، نقشی همارز پلیس راه را ایفا کنند. آیا در جادههای هوشمند فردا، مأمور ترافیک به خودروها سپرده خواهد شد؟
به گزارش خودران،در سامانههای خودران امروزی، هر خودرو تنها کنترلکننده مسیر خویش است. اما روندی تازه در حال ظهور است؛ هوش نظارتی توزیعشده که خودروها را به چشمهای زنده شبکه شهری بدل میکند.
خودروها میتوانند با اشتراک دادههای لحظهای در بستر ارتباط مستقیم خودرو به خودرو و خودرو به زیرساخت، بر رفتار ترافیکی دیگران نیز نظارت داشته باشند. سیستمهای بینایی ماشین نه تنها برای جلوگیری از تصادف، بلکه برای تحلیل انحراف از قوانین سرعت، خطکشی یا فاصله ایمنی آموزش میبینند.
تحقیق منتشر شده در Journal of Intelligent Transportation Systems (2025) نشان میدهد که این ساختار نظارهگر، در صورت بهکارگیری در سطح شهری، میتواند نرخ واکنش به تخلفات را تا 7 برابر سریعتر از دوربینهای پلیس سنتی افزایش دهد.
شبکهای که قانون را میشناسد
سامانههای هوشمند نسل جدید با دسترسی به قوانین کدگذاریشده ترافیکی، مسیر تصمیمگیری خود را بر پایه چارچوب حقوقی کشور میزبان تنظیم میکنند. این یعنی وقتی یک راننده عادی از خط ممتد عبور کند، خودرانهای اطراف آن را ثبت کرده و از طریق شبکه نظارت اشتراکی به گره مرکزی ترافیکی ارسال میکنند.
اما این فقط ثبت نیست؛ خودروها میتوانند واکنش هماهنگ نیز نشان دهند. برای نمونه، در صورت تشخیص رفتار پرخطر از سوی یک راننده، خودرانهای پیرامون بهصورت هماهنگ فاصله خود را تغییر میدهند و مسیر عبور ایمن را بازسازی میکنند. این همان پلیس ترافیکی جمعی است که بدون حضور انسان، از برخوردها پیشگیری میکند.
پژوهشهای انجامشده در مؤسسه Tsinghua Mobility Lab نشان دادهاند سیستمهای یادگیری مبتنی بر رفتار جمعی خودروها، قادرند در 92 درصد موقعیتهای خطرناک، جریان ترافیک را به ثبات بازگردانند.
پرسش بزرگ: قانونگذار کیست؟
اگر خودروهای خودران بتوانند تخلف را تشخیص دهند و واکنش نشان دهند، پرسش مهم این است که «مرجع قانونی» کدام نهاد است؟ آیا داده ثبتشده توسط خودرو خودران میتواند مبنای جریمه باشد؟
در الگوی جدید نظارت مشارکتی، برخی کشورها در حال بررسی مفهوم «اعتبار دیجیتال ترافیکی» هستند؛ امتیازی که بر اساس رفتار رانندگی به خودرو اختصاص داده میشود و در صورت ثبت تخلف، مستقیماً از حساب کاربری مالک کسر میشود. این فرایند مشابه سیستم امتیاز منفی رانندگان است، با این تفاوت که تمام مراحل بهصورت خودکار، توسط خودروها و بر بستر بلاکچین انجام میشود.
جمع بندی
خودرانهای آینده دیگر تنها راننده نیستند؛ بلکه نگهبانان هوشمند جادهاند. آنها با اشتراک داده، تحلیل رفتاری و واکنش جمعی، میتوانند نظم ترافیک را بدون دخالت پلیس انسانی حفظ کنند. دنیایی در راه است که در آن هر خودرو، عضوی از سامانه نظارتی زنده شهری است ـ سامانهای که قانون را میداند، اعمال میکند و از بینظمی پیشگیری مینماید.