سیاست‌های خودرویی به نفع مونتاژکاران
گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که صنعت خودروسازی ایران با چالش‌های مالی و ساختاری جدی روبه‌روست؛ چالش‌هایی که ضمن کاهش تولید واقعی، مسیر شرکت‌ها را از «تولید» به «مونتاژکاری» تغییر داده‌اند. طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس و تأیید بانک مرکزی، بیش از نیمی از ارز تخصیصی به صنعت خودرو به شرکت‌هایی می‌رسد که صرفاً خودروهای خارجی را مونتاژ می‌کنند.
روند رو به رشد مونتاژکاری در صنعت خودرو
به گزارش خودران، صنعت خودرو ایران با چالش‌های متعدد مالی، فناوری و قانونی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در حالی که بسیاری از برنامه‌های توسعه تولید با عقب‌ماندگی روبه‌رو شده‌اند، اجرای سیاست‌هایی با محوریت مونتاژکاری عملاً مسیر رشد را از «تولید» به «مونتاژ» تغییر داده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان پایش دوره‌ای شاخص‌های صنعت خودرو اعلام کرده است که برای تولید هر خودرو در داخل کشور به‌طور میانگین ۲ هزار دلار ارز مصرف می‌شود؛ در حالی‌که نبود نظام تعرفه‌ای انگیزشی باعث شده صنعت خودرو در جهت مونتاژکاری حرکت کند.
گزارش بانک مرکزی؛ سهم مونتاژکاران از ارز خودرویی دو برابر شد
طبق آمار بانک مرکزی، از ابتدای سال تا ۱۷ آبان‌ماه، صنایع حمل‌ونقل و خودرو ۵ میلیارد و ۲۹۶ میلیون دلار ارز از طریق مرکز مبادله دریافت کردند؛ این رقم حدود ۲۱ درصد کل ارز تخصیصی به صنایع کشور است.
جزئیات این گزارش نشان می‌دهد که بیش از نیمی از این منابع ارزی به شرکت‌هایی اختصاص یافته که فعالیت اصلی‌شان مونتاژ خودروهای خارجی است، نه تولید واقعی. در نتیجه سهم مونتاژکاران نسبت به سال گذشته تقریباً دو برابر شده است.
فشار قیمت‌گذاری دستوری و ناترازی مالی
کارشناسان تأکید دارند که سیاست‌های موجود از جمله قیمت‌گذاری دستوری، دخالت نهادهای متعدد در تعیین نرخ خودرو، زیان انباشته سنگین دو خودروساز بزرگ، محدودیت ارز و افزایش هزینه نهاده‌ها باعث کاهش توان تولید و افزایش گرایش به مونتاژ شده‌اند.
در حال حاضر میزان زیان انباشته در دو خودروساز بزرگ کشور (ایران‌خودرو و سایپا) به بیش از ۳۰۰ همت رسیده است؛ رقمی که توان سرمایه‌گذاری را به حداقل رسانده و تولید را در مسیر رکود قرار داده است.
افت تولید در سه خودروساز بزرگ
بر اساس داده‌های سامانه کدال، در نیمه نخست امسال سه شرکت اصلی خودروسازی کشور، شامل ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، مجموعاً ۴۰۴ هزار و ۴۶۱ دستگاه خودرو تولید کرده‌اند؛ این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۲ درصد کاهش داشته است.
هرچند ایران‌خودرو روندی نسبتا مثبت را در ماه‌های اخیر تجربه می‌کند، اما سایر شرکت‌ها با افت محسوس تولید مواجه بوده‌اند.
| شرکت خودروسازی | تولید نیمه نخست امسال | تغییر نسبت به سال گذشته |
|---|---|---|
| ایران‌خودرو | حدود ۲۴۵,۰۰۰ دستگاه | رشد محدود |
| سایپا | حدود ۱۲۵,۰۰۰ دستگاه | کاهش تولید |
| پارس‌خودرو | حدود ۳۴,۰۰۰ دستگاه | رکود شدید |
| جمع کل | ۴۰۴,۴۶۱ دستگاه | کاهش ۱۲ درصدی |
دیدگاه کارشناسان؛ سیاست‌ها ضد تولید و حامی مونتاژ
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، با انتقاد از روند سیاست‌گذاری می‌گوید:
«سیاست‌های مجلس و دولت تولیدکننده را به سمت مونتاژکاری سوق داده‌اند؛ حتی ۲ خودروساز بزرگ کشور نیز به همین سمت رفته‌اند و بخش‌های داخلی‌سازی عملاً زیان‌ده شده‌اند.»
او تأکید کرد:
«قانون و سیاست‌گذاری در چهار سال گذشته کاملاً جهت‌دار بوده و به سود مونتاژکاران و واردکنندگان تمام شده است؛ در حالی که تولید داخل با سرکوب قیمت و هزینه‌های طاقت‌فرسا مواجه است.»
طرح ساماندهی بازار خودرو؛ حمایت از واردات نه تولید
کاکایی با اشاره به «طرح ساماندهی بازار خودرو» اعلام کرد:
«در پنج سال گذشته طرحی که برای بهبود تولید تصویب شد، عملاً به نفع واردات و مونتاژ تغییر کرد. در متن طرح، موانع تولید کنار گذاشته و واردات تسهیل شده است.»
وی همچنین افزود که قوانین فعلی، از جمله قانون ساماندهی صنعت خودرو و شیوه قیمت‌گذاری شورای رقابت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان، تفاوت آشکاری بین خودروی داخلی و مونتاژی قائل شده‌اند، که نتیجه آن سرکوب تولید و سوددهی واردات است.
نیاز به اصلاح سیاست‌های کلان
با وجود تخصیص میلیاردها دلار ارز به صنعت خودرو، نبود زیرساخت فناوری، ضعف نظام تعرفه‌ای و سیاست‌های حمایتی اشتباه موجب شده تولید داخلی در حاشیه قرار گیرد.
کارشناسان خواستار جراحی در سیاست‌گذاری خودرو و اصلاح قوانین تبعیض‌آمیز بین تولید و واردات هستند تا مسیر صنعت از مونتاژ به تولید واقعی بازگردد.
منبع: ایرنا
