همه چیز درباره افت سطح روغن موتور و حد مجاز آن
روغن موتور، حیاتی‌ترین مایع در سیستم پیشرانه خودرو، وظیفه روان‌کاری، خنک‌سازی و محافظت از قطعات داخلی را بر عهده دارد. کاهش آن، در حد طبیعی، ناشی از تبخیر یا مصرف موتور قابل قبول است؛ اما افت بیش از حد می‌تواند منجر به آسیب جدی مانند خرابی یاتاقان‌ها یا سوختن موتور شود. آگاهی از حد مجاز، دلایل و نشانه‌های کاهش روغن و اقدام به‌موقع، کلید حفظ عملکرد و عمر مفید موتور است.
به گزارش خودران، روغن موتور، قلب تپنده سیستم روان‌کاری خودرو، نقش حیاتی در کاهش اصطکاک، خنک‌سازی و محافظت از قطعات داخلی موتور دارد. در شرایط رانندگی ایران با ترافیک سنگین، آب‌وهوای گرم و کیفیت متفاوت روغن‌های موجود در بازار، کاهش روغن موتور یکی از مشکلات شایع و گاهی پرهزینه است. کاهش غیرعادی روغن می‌تواند خسارات سنگینی همچون خرابی یاتاقان‌ها یا از کار افتادن کل موتور را به همراه داشته باشد.
حد مجاز کاهش روغن موتور
بر اساس استانداردهای خودروسازان، سطح روغن باید همیشه بین علامت‌های حداقل (Min) و حداکثر (Max) روی گیج روغن باشد.
در شرایط عادی، کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از حجم کل روغن (حدود ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌لیتر در موتورهای ۴ تا ۵ لیتری) طی یک چرخه ۳ ماهه یا ۳,۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ کیلومتر به دلیل تبخیر، مصرف جزئی موتور یا نشتی‌های کوچک طبیعی است.
با این حال، اگر:
- سطح روغن به زیر Min برسد
- یا کاهش بیش از ۵۰۰ میلی‌لیتر در کمتر از ۱,۰۰۰ کیلومتر رخ دهد
این موضوع غیرعادی است و باید فوراً بررسی شود. در خودروهای جدید، حسگر سطح روغن می‌تواند هشدار افت غیرمجاز را روی داشبورد نمایش دهد.
دلایل کاهش روغن موتور
- تبخیر طبیعی:
دمای بالای موتور، به‌ویژه در رانندگی سنگین، می‌تواند باعث تبخیر روغن‌های با گرانروی پایین‌تر مانند 10W-30 شود.
- مصرف طبیعی موتور:
برخی موتورهای قدیمی یا دارای کارکرد بالا تمایل به مصرف روغن دارند، به‌خصوص در صورت فرسودگی واشرها یا کاسه‌نمدها.
- نشتی‌های جزئی:
واشر در سوپاپ، کاسه‌نمد میل‌لنگ یا شل بودن فیلتر روغن می‌تواند منجر به نشت شود.
- سوختن روغن در محفظه احتراق:
خرابی رینگ‌های پیستون یا سوپاپ‌ها می‌تواند باعث ورود روغن به سیلندر و سوختن آن شود که معمولاً با دود آبی از اگزوز همراه است.
نشانه‌های کاهش غیرعادی روغن
- افت سطح روغن زیر Min: بررسی گیج روغن نشان‌دهنده کمبود شدید است.
- دود آبی از اگزوز: نشانه سوختن روغن در محفظه احتراق.
- صدای تق‌تق یا زوزه: به دلیل آسیب به یاتاقان‌ها یا قطعات متحرک.
- لکه‌های روغن زیر خودرو: بیانگر نشتی واشر یا کاسه‌نمد.
- چراغ هشدار روغن روی داشبورد: کاهش فشار یا سطح روغن در خودروهای مجهز به حسگر.
اقدامات ضروری در صورت کاهش بیش از حد
- بررسی و افزودن روغن:
خودرو را روی سطح صاف پارک کنید، پس از سرد شدن موتور، با گیج روغن سطح را چک کنید و در صورت نیاز روغن با مشخصات دفترچه خودرو (مثلاً 10W-40 یا 20W-50 برای خودروهای داخلی) اضافه کنید. از مخلوط کردن روغن‌ها خودداری شود.
- بازرسی نشتی‌ها:
زیر خودرو، اطراف واشر در سوپاپ، فیلتر روغن و کاسه‌نمدها را بازبینی کنید.
- بررسی دود:
دود آبی نیازمند بررسی فوری رینگ‌ها و سوپاپ‌ها است.
- تعویض منظم روغن و فیلتر:
هر ۵,۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ کیلومتر یا هر ۶ ماه تعویض شود.
- مشورت با تعمیرکار:
در صورت نبود دلیل واضح یا همراهی علائم خطرناک، انجام تست کمپرس یا بررسی فشار روغن توصیه می‌شود.
جمع‌بندی
کاهش روغن موتور در محدوده ۵ تا ۱۰ درصد طی یک دوره طبیعی، قابل قبول است. اما افت سریع یا رسیدن به زیر حداقل، هشداری جدی برای سلامت موتور محسوب می‌شود. رانندگان باید بررسی دوره‌ای سطح روغن را در برنامه نگهداری خودرو قرار دهند، روغن مناسب استفاده کنند و در شرایط سخت رانندگی، حتماً بازدیدها را کوتاه‌تر کنند. این اقدامات نه‌تنها طول عمر موتور را افزایش می‌دهد بلکه از هزینه‌های سنگین تعمیر جلوگیری می‌کند.
سوالات متداول
۱. آیا همه خودروها روغن کم می‌کنند؟
خیر، اما برخی موتورهای قدیمی یا دارای طراحی خاص، مصرف جزئی روغن دارند.
۲. چگونه بفهمم کاهش روغن طبیعی است یا غیرعادی؟
اگر افت کمتر از ۵۰۰ میلی‌لیتر در ۱,۰۰۰ کیلومتر باشد معمولاً طبیعی است؛ بیشتر از آن باید بررسی شود.
۳. دود آبی اگزوز چه معنایی دارد؟
نشانه ورود روغن به محفظه احتراق به دلیل خرابی رینگ‌ها یا سوپاپ‌ها.
۴. بهترین فاصله زمانی تعویض روغن چیست؟
در شرایط ایران، هر ۵,۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ کیلومتر یا هر ۶ ماه.
۵. آیا مخلوط کردن روغن‌ها مشکل ایجاد می‌کند؟
بله، می‌تواند باعث تغییر خواص و آسیب به موتور شود.
