زیرساخت هوایی خودران؛ رقابت بر سر آسمان شهرها
درحالی‌که جاده‌ها هنوز درگیر قانون‌گذاری خودروهای خودران‌اند، آسمان شهرها به‌سرعت تبدیل به میدان رقابت تازه‌ای میان غول‌های فناوری و حمل‌ونقل شده است. از پهپادهای تاکسی تا هواگردهای عمودی برقی، زیرساخت هوایی خودران اکنون نه رویا، بلکه بخشی از طرح‌های شهری نسل آینده است؛ جایی که نبرد سرعت و هوش به ارتفاع چندصد متر بالاتر منتقل می‌شود.
به گزارش خودران، مفهوم «زیرساخت هوایی خودران» طی پنج سال اخیر از چشم‌انداز تحقیقاتی به مرحله‌ی اجرا رسیده است. تفاوت اساسی آن با خودروهای زمینی خودران در ماهیت سه‌بعدی تصمیم‌گیری و پیچیدگی پارامترهای ایمنی است. در حمل‌ونقل هوایی خودکار، مسیرها نه با خط‌کشی، بلکه با الگوریتم‌های فضایی و نقشه‌برداری بلادرنگ تعریف می‌شوند. این فناوری در واقع ترکیبی از هوش مصنوعی ناوبری، محرک‌های الکتریکی سبک و ارتباطات کوانتومی برای حفظ مسیر دقیق در فضای متحرک شهری است.
شرکت‌های Volocopter، Archer و Hyundai Supernal پیشتازان رقابت آسمان‌های خودران محسوب می‌شوند. آن‌ها آزمایش‌های محدود را در شهرهایی مانند پاریس، دالاس و سئول آغاز کرده‌اند. داده‌های منتشرشده از این تست‌ها نشان می‌دهد که در پروازهای خودران شهری، میانگین خطای مکانی کمتر از ۲ متر و تاخیر پردازش تصمیمات کمتر از ۱۵۰ میلی‌ثانیه بوده است؛ عددی که برای گذر از عابر هوایی یا مانور اضطراری حیاتی است.
اما چالش اصلی نه تکنیک پرواز، بلکه امنیت و مدیریت ترافیک هوایی شهری است. برخلاف جاده که قوانین فیزیکی مسیر را محدود می‌کند، در آسمان شهرها تداخل پروازی پهپادها، تاکسی‌های برقی و پهپادهای خدماتی می‌تواند ساختار ترافیکی را به بحران تبدیل کند. از این رو، مفهومی تازه به نام UTM (Urban Traffic Management) توسط ناسا و EASA معرفی شده است تا هر پرنده‌ی خودران به سامانه مرکزی متصل و مسیرش به‌صورت لحظه‌ای کنترل شود.
زیرساخت هوایی خودران علاوه‌بر چالش فنی، مزیت اقتصادی عظیمی دارد. برآورد مؤسسه McKinsey نشان می‌دهد ارزش بازار تاکسی‌های هوایی خودران تا سال ۲۰۳۵ فراتر از ۷۰۰ میلیارد دلار خواهد رفت و بیش از ۲.۵ میلیون فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند. با وجود این، هنوز مقررات ملی در اغلب کشورها نهایی نشده و مسائل بیمه، نویز صوتی، و مالکیت فضای پرواز در حال بررسی‌اند.
در ایران نیز ایده پهپادهای خودران و تاکسی هوایی در مرحله مطالعاتی است. شرکت‌های فناور داخلی با همکاری دانشگاه‌های مهندسی هوافضا در حال طراحی مسیرهای آزمایشی کوتاه‌برد‌اند تا زیرساخت‌های نرم‌افزاری و راداری لازم برای آزمایش در مناطق صنعتی فراهم شود. هرچند فاصله تا اجرای واقعی زیاد است، اما با توجه به تراکم شهری تهران و چالش ترافیک، پروژه‌های هوایی می‌توانند آینده حمل‌ونقل پاک و سریع را رقم بزنند.
رقابت بر سر آسمان آغاز شده است؛ هر شرکت می‌خواهد آسمان شهرها را به شبکه‌ای از داده‌های هوشمند، مسیرهای شناور و انرژی پاک تبدیل کند. همان‌طور که جاده‌ها روزی میدان رقابت خودروهای خودران شدند، اکنون آسمان به میدان بعدی هوش مصنوعی بدل شده است—جایی که هر تصمیم، هر پرواز و هر خط داده، آسمان تازه‌ای از آینده می‌گشاید.
