روایت وارونه از تولید خودرو؛ واقعیت یا بازی آماری؟
جدیدترین آمار از افت ۹ درصدی تولید خودروسازان بزرگ و کاهش ۱۳.۴ درصدی تولید در نیمه نخست سال خبر می‌دهد. در حالی که وزارت صمت با استناد به رشد تولید یک‌ماهه، از «افزایش ۱۵ درصدی» سخن می‌گوید، اما بر اساس داده‌های رسمی بورس، تولید میان سه غول جاده مخصوص وضعیت متفاوتی دارد.
به گزارش خودران، با انتشار جدیدترین گزارش تولید خودروسازان در سامانه بورس مشخص شد که از میان سه شرکت بزرگ کشور یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، تنها آبی‌پوشان پایتخت موفق شده‌اند تولید خود را افزایش دهند. در مقابل، سایپا با افت ۳۴ درصدی و پارس‌خودرو با افت ۳۸ درصدی مواجه شده‌اند. جمع‌بندی کل داده‌ها نیز از افت ۱۳.۴ درصدی تولید در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حکایت دارد.
در بخش خصوصی نیز پرتیراژترین خودروساز کشور با کاهش ۶۱ درصدی تولید روبه‌رو بوده است؛ آماری که نشان می‌دهد روند کلی تولید در خودروسازی ایران همچنان نزولی است.
روایت نیمه‌تمام وزارت صمت
در چنین شرایطی، محمدعلی حاجی‌زاده، سرپرست دفتر صنایع خودرو وزارت صمت، در سخنانی از «افزایش ۱۵ درصدی تولید» خبر داده و اعلام کرده است:
«در شهریورماه ۱۴۰۴ حدود ۱۱۰ هزار و ۹۵۰ دستگاه خودرو تولید شد، در حالی که در مدت مشابه سال قبل این عدد ۹۶ هزار و ۵۵۷ دستگاه بود؛ بنابراین تولید حدود ۱۵ درصد افزایش یافته است.»
او با اشاره به سیر ماهانه نیز گفت:
«در تیرماه سال جاری ۷۶ هزار و ۵۴۲ دستگاه خودرو تولید شد، در مرداد این رقم به ۸۴ هزار و ۱۱۵ دستگاه (۹.۹ درصد افزایش) رسید و در شهریورماه نیز به ۱۱۰ هزار و ۹۵۰ دستگاه (۳۲ درصد رشد نسبت به مرداد و ۴۵ درصد نسبت به تیرماه) افزایش یافت.»
با این حال، این آمارهای افزایشی عمدتاً ناشی از افت شدید تولید در خرداد و تیرماه بر اثر جنگ ۱۲ روزه است؛ بنابراین رشد شهریورماه بیشتر به معنی جبران کاهش قبلی است تا تحقق یک روند پایدار صعودی.
از آمار صحیح تا برداشت ناقص
تحلیل‌گران می‌گویند وزارت صمت با تمرکز بر بازه‌ای محدود، تنها بخشی از واقعیت را نمایش می‌دهد. در حالی که داده‌های تجمیعی و گزارش‌های بورس نشان می‌دهد مجموع تولید داخلی در نیمه نخست سال نه‌تنها افزایش نیافته بلکه کاهش دو‌رقمی داشته است. این تفاوت زاویه نگاه باعث شده روایت رسمی وزارتخانه با واقعیت خطوط تولید فاصله قابل‌توجهی پیدا کند.
تمرکز بر کاهش تعهدات به جای افزایش تولید
حاجی‌زاده در ادامه از کاهش ۳۸ درصدی میانگین تعهدات خودروسازان و کاهش ۷۶ درصدی معوقات یکی از شرکت‌ها خبر داده و این روند را نشانه بهبود شرایط تولید و توزیع خودرو دانسته است.
او تأکید کرد:
«اصلی‌ترین دلیل تراکم تعهدات، پیش‌فروش بیش از ظرفیت در سال‌های گذشته بوده و طبق ابلاغ وزارت صمت، تا پایان سال باید معوقات مشتریان تسویه شود.»
اما کارشناسان معتقدند بخشی از این کاهش، ناشی از تمدید قراردادها یا جایگزینی مدل‌ها است؛ به‌طوری که صورت ظاهری آمار بهبود یافته اما مشکل ریشه‌ای هنوز پابرجاست.
چالش‌های واقعی خودروسازان
در واقعیت، شرکت‌های خودروسازی همچنان با کمبود نقدینگی، افزایش بدهی به قطعه‌سازان، دشواری تأمین ارز، ناترازی برق صنایع و هزینه‌های فزاینده تولید روبه‌رو هستند. مجموعه این مشکلات در هفت‌ماهه نخست سال جاری موجب شده سرعت تولید کاهش یافته و دستیابی به اهداف تعیین‌شده وزارت صمت برای سال ۱۴۰۴ روزبه‌روز دشوارتر شود.
هدف از روایت وارونه
تحلیل‌گران معتقدند تأکید وزارت صمت بر افزایش موقتی تولید، بیش از آن‌که نمایش واقعیت باشد، تلاشی برای مدیریت فضای رسانه‌ای و القای موفقیت سیاست‌های حمایتی است. در حالی که تا زمان رفع ریشه‌ای مشکلات زنجیره تأمین و تزریق واقعی نقدینگی، نمی‌توان از بازگشت صنعت خودرو به مدار رشد سخن گفت.
