تاثیر مکانیسم ماشه بر بازار خودرو ایران

اهمیت صنعت خودرو و تهدید مکانیسم ماشه

به گزارش خودران، صنعت خودرو، در هر کشوری فراتر از یک بخش تولیدی، یکی از پایه‌های اقتصاد و اشتغال محسوب می‌شود. در ایران نیز این صنعت سهم مهمی در تولیدات داخلی و ایجاد فرصت‌های شغلی دارد. با این حال، تحریم‌های خارجی، نوسانات ارزی و سیاست‌های داخلی سال‌هاست که آن را تحت فشار قرار داده‌اند.

اکنون، بحث فعال‌سازی «مکانیسم ماشه»  ابزاری حقوقی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و توافق برجام نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد کرده است. این سازوکار به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد در صورت تشخیص عدم پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای، تحریم‌های بین‌المللی را طی ۳۰ روز و بدون نیاز به قطعنامه جدید، بازگردانند.

تاثیر مستقیم بر زنجیره تامین و واردات

صنعت خودرو ایران وابستگی بالایی به واردات قطعات و فناوری‌های خارجی دارد. فعال‌سازی مکانیسم ماشه، با بازگرداندن تحریم‌های مالی و بانکی، انتقال ارز برای خرید قطعات را تقریباً غیرممکن می‌کند. نتیجه آن کاهش شدید یا توقف تولید خودروهای داخلی و مونتاژی است، چرا که بسیاری از قطعات کلیدی از خارج تأمین می‌شوند.

بازگشت تحریم‌ها همچنین واردات خودروهای کامل را که اخیراً از سر گرفته شده بود، دوباره متوقف می‌کند. این شرایط عرضه را کاهش داده و فشار افزایشی شدیدی بر قیمت‌ها وارد خواهد کرد.

خروج شرکای خارجی و اثر بر برندهای چینی

تجربه نشان داده است که در شرایط تحریمی، شرکت‌های خارجی – حتی شرکای چینی – برای جلوگیری از جریمه‌های بین‌المللی، همکاری خود را متوقف می‌کنند. خروج این شرکت‌ها به معنای توقف تولید خودروهای مونتاژی و کاهش تنوع محصولات است. آن دسته از شرکت‌های چینی که بمانند نیز با هزینه‌های بالاتر و تاخیرهای بیشتر فعالیت خواهند کرد که در نهایت قیمت نهایی خودرو را افزایش می‌دهد.

وابستگی مونتاژ به قطعات CKD

بخش عمده تولید مونتاژی ایران شامل برندهای چینی، مانند محصولات مدیران خودرو، کرمان موتور و بهمن موتور، به واردات قطعات CKD وابسته است. با محدودیت‌های بانکی ناشی از مکانیسم ماشه، واردات این قطعات به شدت دشوار می‌شود و در بدترین حالت، تولید مونتاژی تا ۵۰٪ کاهش می‌یابد. حتی در سناریوی خوش‌بینانه، افزایش هزینه و تاخیر در تامین، بهای تمام‌شده را بالا برده و خدمات پس از فروش را با مشکل مواجه خواهد کرد.

پیامدهای کلان اقتصادی

علاوه بر جنبه تولید، فعال‌سازی مکانیسم ماشه پیامدهای اقتصادی گسترده‌تری خواهد داشت:

• افزایش تورم و نرخ ارز: بازگشت تحریم‌ها انتظارات تورمی را افزایش داده و نرخ ارز را بالا می‌برد؛ افزایش هزینه‌های تولید و قیمت نهایی خودرو اجتناب‌ناپذیر است.
• بحران اشتغال: توقف یا کاهش تولید، هزاران شغل در صنعت خودرو و صنایع وابسته را تهدید می‌کند.
• کاهش درآمدهای دولتی: افت واردات خودرو و قطعات، درآمدهای گمرکی و مالیاتی دولت را کاهش می‌دهد.
• افزایش هزینه حمل‌ونقل: کمبود و گرانی خودرو، هزینه‌های حمل‌ونقل را افزایش داده و در نهایت قیمت کالا و خدمات را بالا می‌برد.

آینده بازار خودرو ایران

با بازگشت تحریم‌ها، سناریوهای زیر برای بازار خودرو محتمل است:

• رکود همراه با افزایش قیمت و کاهش قدرت خرید مردم.
• فشار برای بومی‌سازی قطعات، هرچند نتایج آن در کوتاه‌مدت محسوس نخواهد بود.
• کمبود قطعات یدکی و ضعف در خدمات پس از فروش.
• رونق نسبی بازار خودروهای دست‌دوم، همراه با ورود خودروهای فرسوده و پیامدهای زیست‌محیطی.

جمع‌بندی

مکانیسم ماشه نه‌تنها یک مسئله سیاسی، بلکه تهدیدی بزرگ برای تداوم تولید و عرضه خودرو در ایران است. پیامدهایی چون توقف واردات، اختلال جدی در تولید، خروج شریکان خارجی، جهش قیمت‌ها و کاهش اشتغال، تنها بخشی از آثار آن خواهد بود. عبور از این بحران نیازمند برنامه‌ریزی جامع، تنوع‌بخشی به تأمین‌کنندگان و حمایت هدفمند از صنعت خودرو است تا از فروپاشی این بخش کلیدی اقتصاد جلوگیری شود.