بهترین زمان تعویض روغن موتور خودرو
تعویض به‌موقع و اصولی روغن موتور، یکی از مهم‌ترین اقدامات نگهداری خودرو به شمار می‌رود که نقشی تعیین‌کننده در افزایش عمر مفید پیشرانه و کاهش هزینه‌های آتی تعمیرات دارد. در این مقاله، ضمن تشریح اهمیت تعویض روغن، به بررسی نشانه‌ها، زمان‌بندی استاندارد، مراحل عملی و نکات فنی برای تعویض صحیح روغن موتور در خودروهای پراید، پژو، سمند و دنا خواهیم پرداخت.
اهمیت تعویض روغن موتور خودرو
به گزارش خودران، روغن موتور به عنوان یکی از حیاتی‌ترین اجزای مصرفی خودرو، نقش کلیدی در عملکرد مطلوب پیشرانه ایفا می‌کند. این ماده نه تنها وظیفه روان‌کاری و کاهش اصطکاک قطعات متحرک موتور را بر عهده دارد، بلکه وظایف خنک‌کاری، پاک‌سازی اجزای داخلی از آلودگی‌ها، انتقال حرارت و آب‌بندی نیز بر دوش آن نهاده شده است. با افزایش کارکرد موتور و گذشت زمان، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی روغن موتور تغییر می‌یابد؛ غلظت یا ویسکوزیته آن بالا می‌رود، خواص پاک‌کنندگی کاهش پیدا می‌کند و قابلیت انتقال حرارت تضعیف می‌شود. این تغییرات نه تنها موجب کاهش عملکرد موتور، بلکه می‌تواند منجر به بروز آسیب‌های جدی و حتی خرابی کامل پیشرانه گردد.
دلایل فنی ضرورت تعویض روغن
- پیشگیری از استهلاک زودهنگام قطعات: روغن تازه، اصطکاک بین قطعات متحرک را به حداقل می‌رساند و از ساییدگی جلوگیری می‌کند.
- افزایش راندمان خنک‌کنندگی: خاصیت جذب و انتقال گرما توسط روغن نو، به مراتب بالاتر است.
- افزایش عمر فنی موتور: تجمع ذرات معلق و رسوبات در روغن کهنه، موجب گرفتگی مجاری و تسریع در استهلاک موتور می‌شود.
- جلوگیری از نشتی و افت فشار: روغن تازه با حفظ خاصیت آب‌بندی، مانع بروز نشتی و افت فشار روغن می‌شود.
زمان استاندارد تعویض روغن موتور
فواصل زمانی تعویض روغن موتور خودرو، بسته به نوع موتور، تکنولوژی ساخت، شرایط کارکرد و کیفیت روغن مورد استفاده، متفاوت است. با این حال، پیروی از راهنمای شرکت سازنده که در دفترچه راهنمای خودرو درج گردیده، همواره به عنوان معتبرترین مرجع توصیه می‌شود. در جدول زیر بازه‌های پیشنهادی بر اساس شرایط عادی ارائه شده است:
| خودرو | کیلومتر کارکرد | فاصله زمانی (ماه) |
|---|---|---|
| پراید | ۵,۰۰۰ – ۷,۰۰۰ | هر ۶ ماه |
| پژو/سمند | ۷,۰۰۰ – ۱۰,۰۰۰ | هر ۶ ماه |
| دنا و دناپلاس | ۷,۰۰۰ – ۱۰,۰۰۰ | هر ۶ ماه |
توجه: در شرایط رانندگی سخت، از جمله تردد در مناطق پرگردوغبار، ترافیک شدید، جاده‌های ناهموار، بکسل کردن، یا رانندگی در دماهای غیرمتعارف، این بازه‌ها باید کوتاه‌تر انتخاب شوند (معمولاً نصف بازه توصیه‌شده در شرایط عادی).
نشانه‌های فرا رسیدن زمان تعویض روغن
تشخیص صحیح زمان تعویض روغن، علاوه بر توجه به کیلومتر کارکرد و زمان، نیازمند دقت به علائم فنی و ظاهری زیر است:
- صدای غیرعادی موتور: ایجاد صدای تیک‌تیک یا ضربه‌های متوالی در هنگام روشن شدن پیشرانه، به‌ویژه پس از توقف طولانی
- کاهش شتاب و افزایش مصرف سوخت: افت محسوس قدرت موتور و ناتوانی در شتاب‌گیری مناسب
- افزایش دور موتور در حالت درجا: ناشی از افزایش اصطکاک داخلی و روان‌کاری ناکافی
- روشن شدن چراغ هشدار روغن: افت فشار روغن موتور که می‌تواند بسیار خطرناک باشد
- تغییر محسوس رنگ و بوی روغن: تیره شدن بیش از حد، بوی سوختگی یا چسبناک شدن روغن
- کاهش ناگهانی سطح روغن: نشانه‌ای از نشتی یا مصرف بالای روغن توسط موتور
دستورالعمل بررسی صحیح سطح و کیفیت روغن موتور
۱. خودرو را در سطحی صاف و هموار پارک نموده، و اجازه دهید موتور برای حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه خاموش بماند تا کلیه روغن به کارتل بازگردد.
۲. گیج (میله اندازه‌گیری روغن) را خارج و با یک دستمال تمیز پاک کنید.
۳. گیج را مجدداً تا انتها در جای خود فرو برده و سپس بیرون بکشید؛ سطح روغن باید در محدوده بین MIN و MAX قرار داشته باشد.
۴. با لمس روغن بین انگشتان، وضعیت چسبندگی، غلظت و وجود ذرات ناخالص را بررسی نمایید.
۵. در صورت کاهش سطح روغن یا مشاهده رنگ غیرعادی (قهوه‌ای بسیار تیره یا بوی سوختگی)، تعویض روغن باید در دستور کار قرار گیرد.
شرایط ویژه و رانندگی سخت
کارکرد خودرو در شرایط ویژه نظیر رانندگی مستمر در ترافیک، استفاده مداوم از کولر، رانندگی با بار سنگین، تردد در مناطق کوهستانی، یا دماهای بسیار بالا و پایین، باعث می‌شود فشار بیشتری به روغن موتور وارد گردد و خواص آن زودتر از بین برود. در این موارد، توصیه می‌شود بازه تعویض روغن به نصف کاهش یابد و بررسی سطح و کیفیت روغن در فواصل کوتاه‌تر انجام گیرد.
مراحل استاندارد تعویض روغن موتور
نکته مهم: چنانچه تجربه کافی در امور مکانیکی ندارید، بهتر است فرآیند تعویض روغن را به متخصصان مجرب بسپارید.
۱. خاموش کردن پیشرانه و اطمینان از خنک بودن نسبی موتور (۳۰ تا ۴۵ دقیقه پس از خاموش شدن)
۲. قرار دادن خودرو روی جک و تثبیت ایمنی کامل
۳. باز نمودن درپوش روغن از بالای موتور
۴. قرار دادن ظرف مناسب زیر کارتل جهت جمع‌آوری کامل روغن
۵. باز کردن پیچ تخلیه کارتل با آچار مخصوص؛ مراقبت از گم نشدن پیچ
۶. صبر کافی برای تخلیه کامل روغن، سپس پایین آوردن خودرو برای خروج کامل باقی‌مانده روغن
۷. تعویض فیلتر روغن موتور (نصب فیلتر جدید با رعایت چرب‌کردن واشر آن با روغن نو)
۸. بستن مجدد پیچ کارتل، کنترل و در صورت لزوم تعویض واشر یا پیچ
۹. اضافه کردن مقدار استاندارد روغن جدید با توجه به دفترچه خودرو
۱۰. کنترل سطح روغن با گیج و اطمینان از قرارگیری در محدوده استاندارد
۱۱. تحویل روغن سوخته به مراکز جمع‌آوری مجاز و هرگز ریختن آن در فاضلاب
۱۲. روشن کردن موتور و کنترل خاموش بودن چراغ روغن
۱۳. بازبینی مجدد سطح روغن پس از چند دقیقه کارکرد موتور
اضافه کردن روغن به موتور
در صورت مشاهده کاهش سطح روغن و عدم نیاز به تعویض کامل، تنها کافیست خودرو را روی سطح صاف قرار داده، پس از خاموش شدن موتور و بازگشت روغن به کارتل، مقدار کمی روغن مناسب به موتور افزوده شود تا سطح آن به مقدار استاندارد برسد. دقت شود که از پرکردن بیش از حد پرهیز گردد.
توصیه‌ها و هشدارهای ایمنی و فنی
- همواره فیلتر روغن را همزمان با تعویض روغن جایگزین نمایید.
- از ترکیب دو نوع روغن مختلف جداً خودداری فرمایید.
- از تماس طولانی‌مدت روغن سوخته با پوست دست پرهیز کنید و در صورت نیاز از دستکش استفاده نمایید.
- در صورت داغ بودن پیشرانه، تعویض روغن اکیداً توصیه نمی‌شود؛ منتظر خنک شدن باشید.
- پس از ریختن روغن جدید، سطح آن را مجدداً با گیج بررسی و از عدم سرریز مطمئن شوید.
- روغن سوخته را به مراکز بازیافت یا تعویض‌روغنی‌ها تحویل دهید و به هیچ عنوان در فاضلاب رها نکنید.
جدول بازه تعویض روغن موتور خودروهای ایرانی
| نوع خودرو | کیلومتر پیشنهادی | بازه زمانی توصیه شده |
|---|---|---|
| پراید | ۵,۰۰۰ – ۷,۰۰۰ | هر ۶ ماه |
| پژو/سمند | ۷,۰۰۰ – ۱۰,۰۰۰ | هر ۶ ماه |
| دنا | ۷,۰۰۰ – ۱۰,۰۰۰ | هر ۶ ماه |
| در شرایط رانندگی سخت، توصیه می‌شود این ارقام به نصف کاهش یابد. |
تعویض روغن موتور به‌عنوان یکی از اصولی‌ترین اقدامات نگهداری خودرو، تاثیر به‌سزایی بر سلامت پیشرانه، افزایش راندمان و کاهش هزینه‌های تعمیراتی دارد. پایبندی به زمان‌بندی‌های توصیه‌شده توسط سازنده، توجه به علائم هشداردهنده کاهش کیفیت روغن، رعایت نکات ایمنی و تعویض همزمان فیلتر روغن، موجب می‌شود از بسیاری از خرابی‌های پرهزینه موتور جلوگیری شود. همچنین انتخاب روغن مناسب، دقت در مراحل اجرا و پرهیز از بی‌توجهی به شرایط رانندگی (خصوصاً رانندگی در شرایط سخت)، اساسی‌ترین اصول برای حفظ کارایی و طول عمر خودرو به حساب می‌آیند. در نهایت، توجه به جزئیات و بهره‌گیری از خدمات تخصصی نمایندگی‌ها می‌تواند ضامن سلامت موتور و آرامش خاطر مالکان خودرو باشد.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا استفاده از افزودنی‌های روغن موتور ضروری است؟
خیر؛ در اغلب موارد، روغن‌های موتور استاندارد دارای افزودنی‌های لازم هستند و افزودن مواد مکمل بدون توصیه سازنده می‌تواند حتی به موتور آسیب برساند.
۲. اگر مقدار کمی از روغن موتور در خودرو کم شود اما تعویض کامل لازم نباشد، چه باید کرد؟
در این حالت، باید از همان نوع و گرید روغن موجود در موتور به مقدار لازم اضافه شود. ترکیب دو نوع روغن مختلف به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
۳. بهترین زمان تعویض روغن پس از سوختن واشر سرسیلندر یا تعمیر موتور چیست؟
پس از تعمیرات اساسی، توصیه می‌شود روغن موتور در فواصل بسیار کوتاه‌تر (مثلاً پس از ۱,۰۰۰ تا ۲,۰۰۰ کیلومتر اول) تعویض گردد تا بقایای آلودگی یا ذرات باقی‌مانده در موتور تخلیه شود.
۴. آیا سرویس دوره‌ای تعویض روغن در هوای بسیار سرد یا گرم تفاوت دارد؟
بله؛ دماهای غیرعادی عمر مفید روغن را کاهش می‌دهد. در مناطق بسیار سرد یا گرم، فاصله‌های تعویض روغن باید کوتاه‌تر شود و انتخاب روغن با گرید مناسب دمای محیط بسیار مهم است.
۵. اگر روغن موتور کف‌آلود یا شیری‌رنگ شود نشانه چیست؟
کف‌آلود یا شیری شدن رنگ روغن معمولاً نشانه ورود آب به روغن (مثلاً به دلیل خرابی واشر سرسیلندر) است که باید بلافاصله توسط تعمیرکار متخصص بررسی شود.
۶. آیا استفاده از روغن موتور با عدد ویسکوزیته بالاتر یا پایین‌تر از توصیه سازنده مجاز است؟
خیر؛ همیشه باید روغنی با گرید ویسکوزیته و استاندارد توصیه‌شده توسط شرکت سازنده استفاده گردد. استفاده از روغن نامناسب، موجب آسیب به موتور می‌شود.
