بحران سوخت بالا گرفت؛ طرح گازسوزی رایگان خودروها
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، طرح تبدیل رایگان خودروهای شخصی مدل ۱۳۹۴ و بالاتر به سوخت CNG را آغاز می‌کند. این برنامه در شرایطی اجرا می‌شود که کشور با بحران همزمان عرضه بنزین و گاز طبیعی روبه‌رو است و کارشناسان معتقدند طرح‌های تشویقی گازسوز کردن، بدون تضمین پایداری شبکه CNG، نمی‌تواند روند مصرف سوخت را تغییر دهد.
به گزارش خودران، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اطلاعیه‌ای رسمی از آغاز طرح تبدیل رایگان خودروهای شخصی مدل ۱۳۹۴ و بالاتر به سوخت CNG خبر داد. این طرح، که از یکشنبه ۱۸ آبان در پایگاه اینترنتی gcr.niopdc.ir قابل ثبت است، شامل عرضه تجهیزات مانند مخازن و نصب بدون هزینه برای متقاضیان است. مالکان خودروهای عمومی (تاکسی، وانت‌بار و تاکسی اینترنتی) نیز می‌توانند مانند گذشته درخواست دهند. هدف این طرح، افزایش سهم سوخت پاک CNG در سبد سوخت خودروها است، اما در شرایط بحرانی کمبود بنزین و گاز طبیعی، کارشناسان این رویکرد را ناکارآمد می‌دانند. تجربه طرح‌های گذشته CNG، که با تعطیلی پمپ‌ها و مشکلات اقتصادی همراه بود، نشان می‌دهد که تشویق به گازسوز کردن خودروها آن هم در شرایط کنونی نمی‌تواند جریان مصرف سوخت را تغییر دهد.
این طرح، که توسط مدیریت طرح CNG شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اجرا می‌شود، به دنبال جایگزینی سوخت‌های آلترناتیو به جای بنزین است. متقاضیان می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت gcr.niopdc.ir درخواست خود را ثبت کنند و هیچ هزینه‌ای برای تجهیزات و نصب پرداخت نکنند. با این حال، در حالی که بنزین با مصرف روزانه بیش از صد میلیون لیتر با بحران عرضه مواجه است، گاز طبیعی نیز با کمبودهای فصلی و فشار بر شبکه توزیع روبه‌رو است. کارشناسان انرژی هشدار می‌دهند که با توجه به تعطیلی بسیاری از پمپ‌های CNG به دلیل اقتصادی نبودن، این طرح نمی‌تواند تأثیر مؤثری بر کاهش مصرف بنزین داشته باشد. در واقع، کمبود گاز طبیعی، که از زمستان ۱۴۰۳ تشدید شده، عرضه CNG را محدود کرده و طرح‌های تشویقی را به چالش کشیده است.
شکست طرح‌های گذشته CNG و درس‌های نادیده
طرح گازسوز کردن خودروها در ایران از دهه ۱۳۸۰ آغاز شد و هدف آن کاهش وابستگی به بنزین با عرضه CNG ارزان‌تر بود. در آن زمان، چند میلیون خودرو دوگانه سوز شدند، اما با افزایش قیمت گاز و کمبودهای فصلی، بسیاری از پمپ‌ها تعطیل شدند و به گفته کارشناسان تقریباً ۸۰ درصد جایگاه‌های CNG اکنون ورشکسته به شمار می‌روند. این شکست، که به دلیل عدم حمایت زیرساختی و اقتصادی رخ داد، نشان می‌دهد که طرح‌های تشویقی بدون برنامه جامع نمی‌توانند موفق باشند.
بحران دوگانه بنزین و گاز طبیعی
ایران با مصرف روزانه ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین، ۲۰ درصد نیاز خود را وارد می‌کند و در این میان، بحران عرضه از تابستان ۱۴۰۴ تشدید شده است. همزمان، گاز طبیعی، که CNG از آن مشتق می‌شود، با کمبودهای فصلی و فشار بر شبکه توزیع مواجه است. طبق برآوردهای وزارت نفت، تولید گاز طبیعی در زمستان ۱۴۰۴ با ۱۵ درصد کمبود روبه‌رو خواهد بود، که این امر بدون شک عرضه CNG را محدود می‌کند. در این شرایط، طرح رایگان گازسوز کردن خودروها، بدون تضمین عرضه پایدار CNG، ممکن است تنها در حد یک شعار و یا از سر باز کردن چالش‌های بزرگ مانند افزایش عرضه حامل‌های انرژی باشد. در این بین دولت باید با تضمین عرضه CNG و برنامه‌ریزی بلندمدت، از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کند؛ در غیر این صورت این طرح به جای پایداری، به معضل جدیدی برای جایگاه‌داران و دارندگان خودروهای CNG سوز بدل خواهد شد.
