با شش سطح خودروهای خودران SAE آشنا شوید

ما از عدد صفر شروع می‌کنیم. از هیچ. در حالی که معمولا فقط زمانی به این عدد علاقه داریم که در حساب بانکی‌مان جلوی یک کاما قرار گرفته باشد و چندین صفر دیگر دنبال آن باشند، اما طرفدار پر و پا قرص سطح صفر SAE نیز هستیم.

چرا؟ به این دلیل که این سطح به بهترین شکل ممکن تحت عنوان «رانندگی» توصیف می‌شود. در این سطح هیچ نوع خودکارسازی وجود ندارد، نه حتی یک زمزمه‌ای از آن. فقط رانندگی با فرمان، ترمز و پدال گاز کاملا دستی که حس و حال خوبی را به راننده منتقل می‌کند.

از این نقطه به بعد، موضوع کمی پیچیده‌تر می‌شود. SAE مخفف عبارت Society of Automotive Engineers (انجمن مهندسان خودرو) است که نهادی استانداردهایی را برای تعیین میزان خودران بودن یک خودرو ایجاد کرده تا درک این موضوع برای همه آسان‌تر شود.

سطح ۱ SAE چیست؟

سطح ۱ را می‌توان به عنوان یک مورد خفیف از «کمک‌رانندگی» تعریف کرد. به عنوان مثال، خودرو به شما کمک می‌کند تا در مرکز خط حرکت خود بمانید، یا شما از سیستم کروز کنترل استفاده می‌کنید. در این شرایط، خودرو بخشی از کار را انجام می‌دهد، اما همچنان شما راننده اصلی هستید، تماما نظارت می‌کنید و هنگام سبقت گرفتن از رانندگانی که بی‌جهت در لاین وسط بزرگراه حرکت می‌کنند، به صورت دستی و با شهامت تمام کنترل فرمان را در اختیار دارید.

سطح ۲ SAE چیست؟

سطح ۲ فراتر می‌رود و ترکیبی از کمک حفظ خط حرکت و کروز کنترل تطبیقی را ارائه می‌کند. بنابراین، اگر برای لحظه‌ای کوتاه نگاه خود را به منظور تعویض ایستگاه رادیویی از جاده بردارید، خودروی شما به صورت ناگهانی به سمت حاشیه جاده یا گاردریل وسط جاده منحرف نخواهد شد. یا اگر هم منحرف شود، خودرو به آرامی به شما هشدار می‌دهد و سپس شما را به مسیر صحیح باز می‌گرداند. این سطح، هنوز هم یک تغییر یا پیشرفت شگفت‌انگیز و عظیم محسوب نمی‌شود.

سطح ۳ SAE چیست؟

سطح ۳ جایی است که خودرو به تدریج شروع به در دست گرفتن کنترل می‌کند. به طور رسمی، این سطح به عنوان خودکارسازی «مشروط» شناخته می‌شود، به این معنی که در شرایط خاصی شما رانندگی نمی‌کنید. این شرایط می‌توانند شامل ترافیک سنگین و پر ازدحام باشند. در حال حاضر، سامانه‌هایی مانند کمک‌راننده در ترافیک در حال قانونی شدن هستند تا در شرایط ترافیک‌های سنگین که حرکت خودرو بسیار کند و شبیه به خزیدن حلزون است، رانندگان نیازی به تمرکز روی جاده نداشته باشند.

سطح ۴ SAE چیست؟

سطح ۴ جایی است که حداقل از منظر فناوری، اوضاع واقعا هیجان‌انگیز می‌شود. این سطح همان جایی است که مرز بین خودران و بدون راننده کمی مورد مناقشه قرار می‌گیرد. تا این نقطه، خودرو صرفا دارای قابلیت‌های خودکارسازی محدودی است؛ همیشه یک راننده در دسترس است که اگر خودرو نیاز به کمک پیدا کرد، کنترل را به دست بگیرد. اما سطح ۴ SAE ما را به قلمرو واقعی خودروهای «بدون راننده» می‌آورد. به عنوان مثال، یک سرویس تاکسی بدون راننده.

خودکارسازی سطح ۴ همچنان مشروط است، به این معنی که وسایل نقلیه همچنان توسط مکان و سرعت محدود خواهند شد. برخی از خودروهای سطح ۴ دارای فرمان و پدال هستند، برخی دیگر ممکن است این تجهیزات را نداشته باشند، و در برخی مدل‌ها نیز ممکن است یک ویژگی وجود داشته باشد که فرمان و پدال‌ها را با یک دکمه و به سبکی علمی-تخیلی پنهان کند.

سطح ۵ SAE چیست؟

سطح ۵ SAE همان هدفی است که همه سازندگان خودرو به دنبال آن هستند و در این راه میلیاردها دلار بودجه را به طور مشترک صرف تحقیق و توسعه کرده‌اند تا اولین کسانی باشند که این فناوری را به بازار عرضه کنند. یک وسیله نقلیه خودران در سطح ۵ SAE، خودرویی است که می‌تواند در همه شرایط و همه مکان‌ها خودش رانندگی کند.

بر اساس گفته‌های شرکت ولوو، این امر لزوما به این معنی نیست که شما دیگر هرگز به صورت دستی رانندگی نخواهید کرد. این برند آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کند که در آن، حق انتخاب با شماست. در حالی که فکر قدم گذاشتن به یک خودروی راحت در شب پنجشنبه پس از کار و بیدار شدن در پارکینگ یک ساحل زیبا برای لذت بردن از طلوع آفتاب در آخر هفته بسیار جذاب است، اما احتمالا چندین دهه طول خواهد کشید تا به این بالاترین سطح از خودکارسازی دست پیدا کنیم.

استقرار و استفاده عملی از خودروهای خودران همچنین به شدت به فرهنگ و عناصر غیرقابل پیش‌بینی محیط اطراف بستگی دارد. اساسا، منظور ما از این عناصر مردم هستند. عابرانی که از مکان‌های غیرمجاز عبور می‌کنند، یا مناطقی که در آن رانندگان موظف به توقف برای عابران پیاده نیستند، همه و همه باعث می‌شوند که تشخیص برای سیستم خودرو سخت‌تر شود و کار را به تعویق می‌اندازد.

پنج سؤال مهم و رایج کاربران درباره سطوح خودکارسازی خودروهای خودران

پنج سطح خودروهای خودران کدامند؟

اگر سطح صفر را هم در نظر بگیرید، شش سطح وجود دارد. لطفا با دقت به این موضوع توجه کنید.

آیا تسلا در سطح ۳ یا ۴ قرار دارد؟

هیچ‌کدام. شرکت تسلا به دلیل استقرار و استفاده از مجموعه فناوری پیشرفته کمک‌راننده خود به نام «اتوپایلوت» (Autopilot) در وضعیت بحرانی و مورد انتقاد قرار گرفته است. منتقدان معتقدند که نام‌گذاری این سیستم گمراه‌کننده است، چرا که صدها راننده برخلاف قوانین دست‌های خود را از روی فرمان برداشته و اجازه داده‌اند تا خودرو به صورت خودکار فرمان را هدایت کند.

در پایان ماه بهمن ۱۴۰۱، شکایت حقوقی دیگری علیه این شرکت تنظیم شد. این بار سهامداران مدعی شدند که ایلان ماسک در حال اغراق در مورد قابلیت‌های دو مجموعه «اتوپایلوت» و «رانندگی کاملا خودران (FSD)» بوده است.

FSD مخفف عبارت Full Self-Driving به معنای «رانندگی کاملا خودران» است که در حال حاضر در مرحله آزمایشی بتا با گروه منتخب از مشتریان تسلا قرار دارد. برخی از کاربران فیلم‌هایی را منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد خودروهای آن‌ها با آدمک‌های شبیه‌سازی شده انسان برخورد می‌کنند تا خطرناک بودن سامانه FSD را اثبات کنند، در حالی که برخی دیگر نیز فیلم‌هایی را به اشتراک گذاشته‌اند که عملکرد موفقیت‌آمیز آن را نشان می‌دهد؛ از جمله توقف ایمن یک خودروی تسلا در مقابل یک کودک ۱۱ ساله در حالت FSD.

از اواخر سال ۱۴۰۲ شمسی (اواخر سال ۲۰۲۳ میلادی)، رانندگان مرسدس بنز با استفاده از مجموعه «درایو پایلوت» (Drive Pilot) توانستند به صورت قانونی چشم‌های خود را از جاده و دست‌های خود را از فرمان بردارند تا کارهای دیگری انجام دهند، اما این مرحله همچنان نیاز دارد که راننده بر رفتار خودرو نظارت داشته باشد. شرکت فورد در سال ۱۳۹۶ شمسی (۲۰۱۷ میلادی) گزارش داد که مهندسان در طول آزمایش‌های حالت سطح ۳ متوجه شده‌اند که ذهنشان سرگردان شده و به رانندگی توجه نمی‌کنند؛ به طوری که فورد به طور جدی در حال بررسی جهش مستقیم به سطح ۴ بود.

اما تاکید بر این نکته مهم است که «اتوپایلوت» تسلا در شکل کنونی‌اش به عنوان یک سیستم کمک‌راننده پیشرفته در بخش‌های زیادی از جهان کاملا قانونی است. با این حال، مجموعه FSD تسلا در کشورهایی نظیر انگلستان قانونی نیست.

در حال حاضر چه خودروهایی خودران هستند؟

در حال حاضر شرکت‌های مونتاژکار ایرانی نیز خودروهایی را روانه بازار می‌کنند که دارای قابلیت‌های خودران هستند. از این بین می‌توان به محصولاتی نظیر سری تیگو ۷ پرو و تیگو ۸ پرو اشاره کرد. محصولات وارداتی بسیاری نیز در این مدت روانه بازار ایران شده‌اند که از سطح‌های مختلف رانندگی خودکار بهره می‌برند.

برندهای خودروسازی در حال ترکیب آزمایش‌های زنده و به شدت کنترل‌شده با حجم زیادی از آزمایش‌های شبیه‌سازی هستند. در این فرآیند، سیستم‌ها و حسگرهای خودرو میلیون‌ها ساعت سفر ضبط ‌شده را مشاهده می‌کنند و خطرات را تشخیص می‌دهند و بر اساس محیط تصمیم‌گیری می‌کنند.

آیا خودروهای خودران در ایران قانونی هستند؟

در حال حاضر خودروهای خودران به عنوان سیستم‌های کمکی راننده در ایران تعریف می‌شوند. همان‌طور که گفته شد تعداد زیادی از این نوع خودروها هم در خیابان‌های کشور حرکت می‌کنند. اما تاکنون ممنوعیت خاصی در این زمینه اعمال نشده است و همیشه ذکر می‌شود که راننده باید تمام حواسش در جاده و مسیر باشد. حتی اگر از سیستم‌های کمکی راننده استفاده می‌کند.

آیا امکان دارد که خودروهای خودران سطح ۵ به‌زودی به ایران بیایند؟

بسیار بعید به نظر می‌رسد که هر گونه وسیله نقلیه واقعا خودران تا چند سال آینده به جاده‌های ایران راه پیدا کند. این یک روند تکاملی است و علاوه بر خودرو شرایط جاده‌ها و استانداردها نیز تاثیر زیادی در آن دارند. طی چندین بار تجربه‌ای که در چرخان داشتیم و با خودروهای دارای سامانه کمکی رانندگی کردیم متوجه شدیم که در بسیاری از جاده‌های کشور تشخیص خطوط برای خودرو بسیار دشوار است و در مواقع بسیاری خط را گم می‌کند.

در حالی که برخی از مرگ‌های دلخراش به دلیل فناوری خودران با پوشش خبری گسترده مواجه شده‌اند، تاکید بر این نکته نیز بسیار مهم است که طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالانه حدود ۱.۳۵ میلیون نفر در سراسر جهان در جاده‌ها جان خود را از دست می‌دهند که بسیاری از این حوادث قابل پیشگیری هستند.

اثبات شده است که فناوری سیستم‌های پیشرفته کمک‌راننده (ADAS) می‌تواند برخوردهای جاده‌ای را تا ۲۵ درصد کاهش دهد یا شدت آسیب‌های ناشی از تصادفات را کم کند.

شاید چنین کاهش چشمگیری واقعا دلیل قانع‌کننده‌ای برای استفاده از این مجموعه اصطلاحات تخصصی باشد، اما با توجه به تجربیات غیررسمی ما با برخی فناوری‌های راداری و ترمزهای بیش از حد حساس خودرو، به نظر می‌رسد هر گام تکاملی بعدی که در راه است، ما هنوز کاملا برای پذیرش کامل آن آماده نیستیم.

در پایان، واضح است که سفر به سوی خودروهای کاملا خودران، مسیری پرپیچ‌وخم و چند لایه است که با استانداردهای دقیق انجمن مهندسان خودرو (SAE) تعریف شده است. این فناوری نه تنها نیازمند پیشرفت‌های فنی عظیم است، بلکه مستلزم تغییرات فرهنگی، قانونی و زیرساختی گسترده‌ای نیز هست. از هیجان رانندگی در سطح صفر تا چشم‌انداز آینده‌نگر سطح پنج، هر گامی که برداشته می‌شود، مرزهای آنچه را که از یک خودرو انتظار داریم، جابه‌جا می‌کند. حال، نظر شما در این خصوص چیست؟ آیا شما منتظر روزی هستید که خودروی شما به طور کامل کنترل را در دست بگیرد، یا ترجیح می‌دهید همچنان خودتان سکان رانندگی را در اختیار داشته باشید؟ دیدگاه‌ها، تجربیات و نگرانی‌های خود را در بخش نظرات با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.