آفرودسواران مقصر اصلی مصرف بنزین نیستند
سخنگوی دولت گفته «بنزین نیازمندان نباید به آفرودسواران برسد»، اما آمارها نشان می‌دهد تأثیر آفرودسواری بر مصرف سوخت کشور ناچیز است و مشکلات اصلی در جای دیگری است.
به گزارش خودران، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، اخیراً گفته است که «سهمیه بنزین نیازمندان نباید به آفرودسواران اختصاص یابد.» این اظهارنظر، که در پاسخ به پرسشی درباره احتمال افزایش قیمت بنزین برای دهک‌های بالاتر جامعه مطرح شد، واکنش‌ها و پرسش‌هایی جدی در مورد عدالت در توزیع سوخت و اولویت‌بندی سیاست‌های انرژی ایجاد کرده است.
مهاجرانی تأکید کرده که دولت فعلاً برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد، اما نمی‌تواند سهمیه دهک‌های پایین را به مصرف‌کنندگان مرفه یا دارندگان خودروهای آفرود اختصاص دهد.
مصرف بنزین آفرود؛ سهم ناچیز در آمار ملی
آفرودسواری در ایران عمدتاً با خودروهای دو دیفرانسیل مانند نیسان پاترول، تویوتا لندکروزر یا پاژن و در مسیرهای کویری، کوهستانی یا جنگلی انجام می‌شود. این خودروها، با حجم موتور ۲.۴ تا ۴ لیتر، در شرایط سخت مصرفی بین ۱۲ تا ۲۰ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر دارند.
با این حال، آمارها نشان می‌دهد کمتر از ۵۰ هزار نفر در کشور آفرودسوار فعال هستند و فعالیت آن‌ها در تعطیلات کمتر از ۰.۱ درصد مصرف روزانه بنزین کشور را تشکیل می‌دهد. برای مقایسه، تنها شهر تهران روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر بنزین می‌سوزاند.
همه آفرودسواران ثروتمند نیستند
در تضاد با تصور رایج، بسیاری از آفرودسواران از خودروهای قدیمی و ارزان‌قیمت استفاده می‌کنند و بنزینشان را از همان سهمیه عمومی یا آزاد تهیه می‌کنند. هیچ تفکیک فنی در جایگاه‌های سوخت وجود ندارد که بنزین مخصوص آفرود یا شهری را جداگانه تخصیص دهد.
معضل واقعی؛ خودروهای فرسوده و ترافیک
مصرف بالای بنزین در ایران سالانه به بیش از ۴۲ میلیارد لیتر می‌رسد که عمدتاً ناشی از ناوگان فرسوده داخلی است. بیش از ۶۰ درصد خودروها – از جمله پراید، پژو ۴۰۵ و سمند – عمر بالای ۱۰ سال دارند و با استاندارد آلایندگی یورو ۲ یا پایین‌تر، تا ۵۰ درصد بیشتر از خودروهای مدرن سوخت مصرف می‌کنند.
اسقاط این خودروها می‌تواند مصرف بنزین کشور را تا ۳۰ درصد کاهش دهد، اما به دلیل کمبود بودجه، برنامه‌های اسقاط به کندی پیش می‌رود.
عامل دیگر، ترافیک سنگین کلان‌شهرها است. متوسط سرعت خودروها در تهران ۲۰ کیلومتر بر ساعت است که باعث افزایش ۳۰ درصدی مصرف سوخت می‌شود. برای مثال، یک پراید در ترافیک شهری می‌تواند تا ۱۵ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر مصرف داشته باشد، در حالی که در جاده این عدد به ۷ لیتر کاهش می‌یابد.
سیاست‌گذاری نادرست در اولویت‌ها
حمله به مصرف بنزین آفرودسواران، در حالی که معضلات ساختاری مانند خودروهای فرسوده، ترافیک و کمبود حمل‌ونقل عمومی پابرجاست، نشانه‌ای از انحراف در سیاست‌گذاری است. تسریع در اسقاط خودرو، گسترش ناوگان اتوبوس و مترو، و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل شهری، راهکارهایی واقعی برای کاهش مصرف سوخت هستند.
نتیجه‌گیری
تا زمانی که خودروهای پرمصرف از رده خارج نشوند و زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی گسترش نیابد، تمرکز بر گروه کوچکی از آفرودسواران تأثیری بر بحران بنزین نخواهد داشت و تنها به نارضایتی اجتماعی دامن می‌زند.
